Ένας ύπουλος εχθρός της υγείας μας
Η οστεοπόρωση αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ιατροκοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, ιδιαίτερα στις χώρες της Δύσης. Αποτελεί παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μεγάλη μείωση της οστικής μάζας & διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την μείωση της αντοχής του, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων.
Η οστεοπόρωση συχνά συγχέεται με την οστεοπενία, η οποία αποτελεί κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μικρή μείωση της οστικής πυκνότητας, χωρίς ωστόσο να επηρεάζει έντονα την αντοχή του οστού και θεωρείται πρόδρομος της οστεοπόρωσης. Είναι γεγονός πως κατά την διάρκεια της ζωής η οστική μάζα αυξάνεται, φτάνοντας σε μέγιστες τιμές στην ηλικία των 25-30 ετών και λέγεται κορυφαία οστική μάζα. Από την ηλικία αυτή και με την πάροδο των ετών αρχίζει μία συνεχής οστική απώλεια η οποία εμφανίζεται και στα δυο φύλα, σε άνδρες και γυναίκες, αλλά είναι σημαντικότερη στις γυναίκες. Ο ρυθμός απώλειας είναι αρχικά ο ίδιος και στους άνδρες και στις γυναίκες και κυμαίνεται από 0,3-0,5% το χρόνο. Μετά την εμμηνόπαυση οι γυναίκες παρουσιάζουν αυξημένη οστική απώλεια της τάξεως που φθάνει το 2-3% το χρόνο, δηλαδή 10 φορές μεγαλύτερη, μία φάση που διαρκεί 6-10 έτη, μετά το τέλος της οποίας επανέρχεται σε βραδύ ρυθμό οστικής απώλειας της τάξης του 0.3-0.5% το χρόνο. Η οστεοπόρωση εμφανίζεται είτε όταν η οστική μάζα ενός ατόμου στην ηλικία των 30 ετών είναι χαμηλή, είτε όταν ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αυξημένος, είτε από συνδυασμό και των δυο.
Η οστεοπόρωση διακρίνεται κυρίως σε μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση και σε γεροντική οστεοπόρωση. Υπάρχουν αρκετοί επιβαρυντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης. Τέτοιοι είναι η πρόωρη εμμηνόπαυση, δηλαδή η εμμηνόπαυση που εμφανίζεται προ του 40ου έτους της ζωής, η πτωχή διατροφή σε ασβέστιο, η πλούσια διατροφή σε λευκώματα, η κατάχρηση καφέ, τσαγιού και οινοπνευματωδών ποτών, το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης και τέλος η λήψη διαφόρων φαρμάκων όπως για παράδειγμα η κορτιζόνη, η θυροξίνη, κ.λπ.
Η οστεοπόρωση είναι μία ύπουλη κατάσταση, που εξελίσσεται προοδευτικά για μακρό χρονικό διάστημα χωρίς συμπτώματα και πολλές φορές γίνεται γνωστή μετά από την εμφάνιση ενός κατάγματος. Τα πρώτα σημάδια της οστεοπόρωσης εμφανίζονται με διάχυτους επίμονους ήπιας έντασης πόνους στη ράχη, ιδιαίτερα σε γυναίκες άνω των 45 ετών. Υπάρχουν φορές όμως που εμφανίζεται με έντονο, οξύ πόνο στη ράχη ή στην μέση λόγω μικροκαταγμάτων που συμβαίνουν στους σπονδύλους. Χαρακτηριστική είναι η προοδευτική παραμόρφωση της σπονδυλική στήλης σε κάμψη σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Συνήθως τα άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση παραπονιούνται ότι έχουν χάσει ύψος, απώλεια που μπορεί να φτάσει και τα 10 εκατοστά.
Κατάγματα εκτός της σπονδυλικής στήλης είναι δυνατόν να εμφανιστούν και στον αυχένα του μηριαίου οστού αλλά και στον καρπό, στο περιφερικό άκρο της κερκίδας. Η διάγνωση της οστεοπόρωσης τίθεται με βάση το ιστορικό του ασθενούς και την κλινική εξέταση, τον βιοχημικό και τον απεικονιστικό έλεγχο. Ο βιοχημικός έλεγχος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη γενική αίματος, την μέτρηση αλκαλικής φωσφατάσης, την μέτρηση ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα, την μέτρηση βιταμίνης D, τον προσδιορισμό του ασβεστίου στα ούρα 24ώρου, ενώ ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει την ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης και την μέτρηση της οστικής πυκνότητας της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ή και του ισχίου με την μέθοδο της απορροφησιομετρίας διπλής ενεργειακής δέσμης φωτονίων –Χ (Dual Energy X-ray Absiorptiometry, DEXA).
Μεγάλη σημασία όσον αφορά την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης δίνεται στην πρόληψη. Η πρόληψη έχει ως στόχο την αύξηση της κορυφαίας οστικής μάζας στην ηλικία των 25-30 ετών και την ελάττωση του ρυθμού οστικής απώλειας στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την άσκηση, την διατροφή και την αποφυγή παραγόντων και συνηθειών που βοηθούν την εμφάνιση της οστεοπόρωσης. Η άσκηση στην καθημερινότητα ενός ατόμου παρέχει διπλά οφέλη. Αφενός προλαμβάνει γιατί αυξάνει την οστική μάζα μέχρι την εφηβεία, αφετέρου θεραπεύει γιατί συμβάλλει στη διατήρηση της οστικής μάζας, μειώνει την απώλεια της οστικής μάζας στην εμμηνόπαυση, επιβραδύνει τον ρυθμό οστικής απώλειας που εμφανίζεται με την πάροδο της ηλικίας και προφυλάσσει από τις πτώσεις, αυξάνοντας την μυϊκή δύναμη, διορθώνοντας την στάση του σώματος και βελτιώνοντας την ικανότητα ισορροπίας.
Η διατροφή παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και στην θεραπεία της οστεοπόρωσης. Η σωστή διατροφή είναι σημαντική για την υγεία των οστών καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής, κυρίως όμως για την παιδική και την εφηβική ηλικία, όπου ο σκελετός βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης. Τα στοιχεία της διατροφής με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά την οστεοπόρωση είναι το ασβέστιο και η βιταμίνη D. Όσο περισσότερο ασβέστιο προσλαμβάνει ο οργανισμός, τόσο περισσότερο οστό θα παράγεται. Κύρια πηγή πρόσληψης του ασβεστίου αποτελούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Επίσης ασβέστιο παρέχουν και τα φασόλια, τα αμύγδαλα, το σουσάμι, το κουνουπίδι, το λάχανο. Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την μεταφορά του ασβεστίου μέσα στον οργανισμό. Η σημαντικότερη πηγή βιταμίνης D είναι η ηλιακή ακτινοβολία, αλλά υπάρχει επίσης και στον κρόκο του αυγού, στα λιπαρά ψάρια (σολομό, σαρδέλα), στο κρέας, στο βούτυρο. Οι συνιστώμενες ημερήσιες δόσεις είναι 1000-1500mg ασβεστίου και 600-800 μονάδες βιταμίνης D για άτομα άνω των 50 ετών.
Όσον αφορά την θεραπεία της οστεοπόρωσης, υπάρχουν και κυκλοφορούν αρκετά σκευάσματα με την μορφή χαπιών, ενέσεων ή εισπνοών, τα οποία είναι αποτελεσματικά όταν συγχορηγούνται με ασβέστιο και βιταμίνη D. Όλα τα θεραπευτικά σχήματα στοχεύουν είτε στην αύξηση της οστικής παραγωγής, είτε στην μείωση της οστικής απώλειας, με απώτερο στόχο την προστασία από ένα ενδεχόμενο κάταγμα. Ο στόχος της ενημέρωσης, της πρόληψης και της θεραπείας δεν είναι άλλος από την προστασία του κάθε ατόμου χωριστά και της κοινωνίας γενικότερα, από μία ύπουλη παθολογική κατάσταση, όπως είναι η οστεοπόρωση, προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση καταγμάτων που οδηγούν στην διαταραχή της σωματικής, της ψυχικής και της πνευματικής υγείας των ατόμων και οδηγούν σε σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια και στην κοινωνία γενικότερα.
